Кызыл-Хая сумузу республиканың ырак-узак болгаш чедери берге булуңунга санадыр. Ындыг болзажок, Тыва Республиканың Дээди Хуралының Айыыл чок чорук, корум-чурум болгаш кызыгаар айтырыгларының талазы-биле комитединиң даргазы Юрий Кара-оолга баштаткан депутаттар бөлүү бо суурга чедип чорааннар. Ук сумунуң девискээринде Тываның Күш-ажылының Маадыры Өшкү-Саар Ооржактың удуртканы «Мөген-Бүрен» КУБ ажылдап турар.
Ажылчын келиишкинниң үезинде депутаттар ажыл-агыйның хлеб быжырар черинге барып, тус черниң чурттакчыларын хүннүң-не чаа быжырган хлеб болгаш хлеб кылыглары-биле хандырып турар бүдүрүлгениң ажыл-ижи-биле таныжып чорааннар. Мында Кызыл хоорайда безин садып турар макарон кылыгларын бүдүрүп турар.
Найысылалда ажыл-агыйның эъттен кылган продукциязын база сайгарып турар. Сарлыктың какпактаан эъди, эът холумактыг янзы-бүрү кадыктар чурттакчы чонда улуг хереглелдиг. Чараштаан хапта сарлыктың хеңмелээн эъдин база савалаан. Консерва цегинге тускай оран-саваны туткан.
Бо чылдың апрель 1-ниң байдалы-биле алырга, ук каттышкан ажыл-агыйда шупту 21923 баш мал бүрүткеттинген. Ооң 1411-и – бода мал, чылгы – 230 баш. Өске артканы – шээр мал.
Дээди Хуралының депутаттары, хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң сайыды В.К. Хүлер, Мөңгүн-Тайга кожууннуң чагырга чериниң даргазы Л.Ч. Очур-оол, «Мөген-Бүрен» КУБ-туң даргазы Ө-С. А. Ооржак, Кызыл-Хая сумузунуң удуртукчулары болгаш хөй-ниитичилери чурттакчы чоннуң корум-чурумунга, күрүне кызыгаарының чурумунуң сагылгазынга база суурнуң моон ыңайгы хөгжүлдезинге холбашкан айтырыгларны чугаалашкан. Оон аңгыда ужуражылгага суурже харылзааның бедик вольтулуг оптиктиг шугумун (интернет) шөериниң, ФАП-ка автомашинаны үндүрүп бээриниң, ажыл-агыйның болгаш чурттакчы чоннуң мал-маганынга одар-белчиирниң чедишпезиниң, Кызыл-Хая – Алтай Республиканың Мугур-Сын (Бургузун) аразында автоорук тудуунуң дугайында айтырыгларны көдүрген.
Регионнар аразында автооруктуң тудуунуң дугайында чугаалажып турда, ук теманың сайгарылгазынга «Тываавтоорук» эргелелдиң директору Г.А. Тарый киришкен. Кызыл-Хая суурдан Мугур-Сын артынга чедир даглыг оруктуң ниити хемчээли 57 километр. Ол участоктуң 42 километринге төлевилел-дөзевилел документациязы белен болгаш чогуур экспертизаны эрткен. Бодунуң үлүүн Тыва 260 сая рубльге акшаландырарынга белен, а арткан түңнү бистиң республика бюджедин таварыштыр федералдыг бюджет хандырар ужурлуг.
Удавас Кызыл-Хая – Мугур-Сын (Бургузун) аразында автооруктуң 11 километр участогунуң тудуу эгелээр. «Тываавтоорук» эргелели чоокку ийи чылда объектини ажыглалга киирер. Орукту кожавыста регионнар база манап турар. Мындыг байдалда Тыва Даглыг Алтайны таварыштыр Алтай крайже база Новосибирск обласче үнер аргалыг болур. Ук орук туризмниң хөгжүлдезинге идигни бээр.
ТуваМедиаГрупп
