Урянхадай (Урянхатай, Урянкатай, Урянг-Кадий, Юран-Хадаго, Улань-хада, У-лань-хэ-тай,) — урянхай төрел-бөлүктен үнген моол шериг баштыңчызы, тоолчураан Сүбедей-маадырның оглу. 1201 чылда төрүттүнгеш, 1272 чылда өлген. Ол үениң деңнели-биле алырга, адазы ышкаш узун назылаан кижи болуп турар.
Баштайгы дээрезинде, ол Чиңгис-Хаанның уйнуу бичии Мөңгениң камгалалын харыылап турган. 1233-1234 чылдарда Куюк хаан-биле кады Цзинь хаанналгазын чаалап алырынга, 1236-1242 чылдарда адазы Сүбедей-биле кады Батый-хаанның Барыын чүкче чаа-дайынынга киришкен.
1253 чылда Урянхадай хаанның оглу Хубилайның удуртканы моол аг-шериг-биле кады Дали күрүнени буза шавышкан. 1253 чылдың сентябрьда Хубилай Урянхадай-биле кады Шэньси можузундан шимчеп үнүпкеш, Сычуаньны таварты Дали күрүнениң кызыгаарынга чоокшулап келген. Орук ара Хубилай Муссу болгаш Пе деп нояннар чагыргалыг черлерни чаалап алгаш, элчиннерни дамчыштыр “дүжүп бер” деп негелдени Далиниң хаанынче чоргускан. Аңаа харыы кылдыр Далиниң хааны моол элчиннерни шаажылап кааптарын дужааган. Ол-ла чылдың октябрь айда моолдар Далиниң шериин Янцзы хемге чылча шапкаш, ооң найысылалынче удурланыышкын чок кирип келген. Дали күрүне бүрүнү-биле узуткаттынган болгаш ону моолдарның тус черде шериг чагыргазы кылдыр хуулдурган. Ооң соонда Далиде моол аг-шеригниң бажынга Урянхадайны арттырып кааш, Хубилай соңгу чүкче ээп келген. Бот-тускайлаң шериг баштыңчызы апаргаш, Урянхадай ук черге моол чаалап алыышкыннарны уламчылап, чамдык мурнуу-барыын можуларны эжелеп алган.
1254 чылда ол Цангпонуң мурнуу-чөөн талазында чыдар төвүт нояннарның черлерин чагыртырынче албадапкаш, ону хаанга илеткээри-биле соңгу чүкче чоруптар. 1255 чылда Урянхадай Мөңге хаан-биле ужуражылганың соонда, чаа-дайын чорудуп турган черинче эглип келир. Төвүт болгаш Дали-биле кожа-хелбээ, сөөлүнде барып Юньнань деп адаттына бээр девискээрде бирма аймактарже халдаар. 1256-1257 чылдарда Урянхадай ук чаалап алыышкынны доозуп, Паганның соңгу чүгүнден эгелээш, Вьетнамның чиге кызыгаарынга чедир элээн каш бирма аймак тургузугларын чагырып алыр. Чагырткан черлерге Юньнань деп административтиг девискээрни тургузар, ынаар эргиде Дали күрүнениң девискээрлеринде турар тус черниң чагыргалары кирер.
1257 чылда Урянхадай Сун империяның феодал чагыргазын ужур эдерип хүлээп көрүп турар Дайвьетче (Вьетнам) элчиннерни чоргузар. Ынчалзажок дайвьет чагырыкчы моол элчиннерни тудуп хоругдаарын дужаар. Ол чүүл Дайвьет-биле дайынны эгелээринге чылдагаан болган. 1257 чылдың октябрьда Урянхадай аг-шериин баштап алгаш, Дайвьетке удур дайын-чаалыг үнүптер. Ол-ла чылдың ноябрь-декабрь айларында моол шериглер бүдүн Вьетнамны хоозурадып, өрттедип эрткен.
Ынчалзажок, хөлүн эртир изиг агаар-бойдустуң база вьетнамчыларның чаныш-сыныш чок удурланыышкынының ужун Урянхадай тос хонгаш чурттуң найысылалындан аткаарлаар ужурга таварышкан. 1258 чылдың таптыг-ла эгезинде ол Вьетнамдан Юньнаньче аткаарлап кээр. Ындыг болзажок, 1258 чылдың мартта чаа вьетнам чагырыкчы моол Мөңге-хаанга ужур эдерип чагыртканын илередир.
1258-1259 чылдарда Урянхадай Мурнуу Кыдатта Сун империязынга удур Мөңге-хаанның дайынчы хөделиишкиннеринге киржир. 1258 чылдың күзүнүнде ол вьетнам кызыгаардан шимчеп үнгеш, кызыгаар чоогунда сун шеригни чылча шапкаш, тус черде элээн каш шивээлерни (Биньян, Гунсянь, Гуйлин) эжелеп аар. 1259 чылда Урянхадай Хунаньче чаза булгап киргеш, август айда база бир сун шеригни чылча шапкаш, Таньчжоуну бүзээлээр. Хубилай кол күштер-биле Учан хоорайны бүзээлеп турган, ол Таньчжоу адаанда Урянхадайга дузаламчы шеригни чоргузар.
1259-1260 чылдарда, улуг хаан Мөңге өлген соонда, Арыг-Буга биле Хубилай акышкыларның эрге-дужаал дээш өжээннежилге демиселинге Урянхадай Хубилайның талазын тыртып, ону деткип турган. 1260 чылда Урянхадай шерии-биле Таньчжоунуң бүзээлелин ужулгаш, Хубэйден Янцзы хемни кежип алгаш, Соңгу Кыдатта Хубилайга каттыжар дээш (1260 чылдың чазы) чапсар-дыш чок чоруптар. Янцзы хемни кежип турда оон шерииниң мурнуку кезээнче сун шериг халдааш, чылча шавар. Шак ынчаар сун шериг Хубилайның эжелеп алганы девискээрлерин доп-дораан эгидип алыр.
Урянхадайның оглу Аджу Мурнуу Кыдаттың чаалап алыышкынынга киришкен.
